Türk Ticaret Hukuku’nda ticaret şirketlerinin satışa (devre) konu edilmesi, bölünmesi, tür değiştirme yoluna gitmesi veya birleşmesi resmî biçimde yürütülen süreçlerdir.
Ticaret Şirketleri, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde; rekabeti azaltmak, pazar payını arttırmak, girdi maliyetlerini azaltmak ve verimliliği arttırmak, vergi avantajlarından yararlanmak gibi çeşitli sebeplerle birleşme yoluna gidebilmektedirler. Birleşmenin bir diğer avantajı da şirketlerin tasfiye sürecine girmeden tüzel kişiliklerini kaybetmeleridir. Tüzel kişiliğin sona ermesinin ardından ise yeni bir tüzel kişilik çerçevesinde veya zaten var olan bir tüzel kişilik içerisinde birleşebilirler.
Bu bağlamda, Limited şirketler, sermaye unsurunun ön planda olduğu, ortakların ise sorumluluklarının sınırlandırıldığı ve düşük sermayelerle kurulabilmeleri nedeniyle girişimciler tarafından sıkça tercih edilen bir şirket türü olup, birleşmelerine ilişkin hükümler Türk Ticaret Kanunu’nun 134 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
Türk Ticaret Kanunu Madde 136/3-4’e göre “Birleşme, devrolunan şirketin malvarlığı karşılığında, bir değişim oranına göre devralan şirketin paylarının, devrolunan şirketin ortaklarınca kendiliğinden iktisap edilmesiyle gerçekleşir. Birleşmeyle, devralan şirket devrolunan şirketin malvarlığını bir bütün hâlinde devralır. Birleşmeyle devrolunan şirket sona erer ve ticaret sicilinden silinir.”
Şirket birleşmeleri “yeni kuruluş altında birleşme” ve “devralma yoluyla birleşme” olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleşmektedir. Her iki durumda da birleşmeye katılan şirket, devralan şirketin bünyesinde erir ve tüzel kişiliğini kaybederek ticaret sicilinden silinir. Buna hukukumuzda Tasfiyesiz İnfisah denilmektedir. Zira bu şirkete ait tüm aktif ve pasifler artık devralan şirkete intikal etmiştir. Bu husus da Külli Halefiyet İlkesi çerçevesinde değerlendirilir. Bu şekilde sona eren şirketteki pay sahipleri, hesaplanan değişim oranına göre birleşilen şirkette kendiliğinden ortaklık payı elde etmektedir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 137. Maddesi uyarınca her şirket türünün birbiriyle birleşmesi mümkün değildir. Birleşen şirketlerin aynı türden olması gerekmektedir.
Anonim, Limited ve paylı komandit şirketler birer sermaye şirketi olduğundan hem devreden hem devralan sıfatıyla birbirleriyle birleşebilirler. Bu şirketlerin kooperatiflerle de birleşmeleri mümkündür. Genellikle ticari hayatta Anonim ve Limited şirket birleşmeleri yaygın olarak görülmektedir.
Limited şirketler ise birer şahıs şirketi olan kolektif ve komandit şirketlerle devralan taraf olmaları şartıyla birleşebilirler. Fakat ticari hayatta bunun örneğine pek rastlanılmamaktadır.
Limited şirket birleşmelerinde izlenecek aşamalar:
-
Birleşmenin Planlanması ve Hazırlık Aşaması;
Limited şirket birleşmesi öncesinde, birleşme sürecinde yer alacak şirketin belirlenmesi için detaylı bir araştırma yapılmalı ve bu aşamada müzakereler gerçekleştirilerek, birleşmeye aday şirketin hukuksal, vergisel, mali durumu ve insan kaynakları gibi çeşitli yönleri incelemeli ve Due Diligence düzenlenmelidir.
Hazırlık aşamasında, taraflar arasında şirketlerine ait önemli veri ve dataların paylaşımının söz konusu olacağı göz önünde bulundurularak, bilgi ve veri güvenliği bakımından Gizlilik sözleşmesi hazırlanması ve gerekli önlemler alınmalıdır.
-
Birleşme sözleşmesinin hazırlanması ve onaylanması;
Limited şirket birleşme sözleşmelerinin TTK Madde 145/1’de yazılı şekilde yapılmaları öngörülmüştür. Zira birleşmenin tüm şartları, detayları, müdürlerin ve ortakların sorumluluğu, yasaklar ve yaptırımlar sözleşmede belirtilerek, birleşmeye katılan şirket müdürleri veya yetkili temsilcileri tarafından imzalanması ve Genel Kurulları tarafından onaylanması gerekmektedir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 151/1-c maddesi uyarınca, birleşme sözleşmesinin, Limited şirketlerde sermayenin en az dörtte üçünü temsil eden paylara sahip olmaları şartıyla, tüm ortakların dörtte üçünün oyuyla onaylanması zorunludur.
-
Birleşmenin tescili ve ilanı;
Birleşmeler, Ticaret Siciline tescil edilmekle hüküm ifade etmekte olup, tescil sırasında devrolunan şirketin bütün aktif ve pasifleri kendiliğinden devralan şirkete geçmektedir. Şirket birleşmelerinin Ticaret Siciline tescil için birleşme sözleşmelerinin tüm geçerlilik unsurlarını taşıması ve belgelerin Ticaret Sicil Müdürlüğü’nün uygun gördüğü şekliyle hazır edilmesi gereklidir. Türk Ticaret Kanunu’nun 146. maddesi uyarınca, birleşme sözleşmelerinde bulunması gereken hususlar:
-
Şirketlerin ticaret unvanları, hukuki türleri, merkezleri;
-
Şirket paylarının değişim oranı ve değiştirilme şekli, öngörülmüşse denkleştirme tutarı;
-
Devrolunan şirket ortaklarının, devralan şirketteki paylarının ve haklarının belirtilmesi;
-
Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun pay sahipleri ve intifa senedi sahiplerine tanıdığı haklar, gerektiğinde ayrılma akçesi;
-
Yönetim kurulu ve yönetici ortaklara tanınan özel yararlar.
Türk Ticaret Kanunu’nun 147. Maddesi uyarınca, birleşme sözleşmesi imzalandıktan sonra ve Genel Kurul onayı alınmadan önce şirket ortaklarının bilgilendirilmesi amacıyla Birleşme raporu hazırlanmalı ve ilan edilmelidir. Söz konusu birleşme raporu Limited şirkette yönetim organı olan müdür ya da müdürler kurulu tarafından hazırlanmaktadır. Şirketlerin birleşme süreci ve tescil işlemleri tamamlandıktan sonra, birleşmenin Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilmektedir.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, devrolunan şirketteki ortakların sahip olduğu ortaklık haklarını koruma amacıyla birtakım düzenlemelere yer vermiştir. Buna göre devrolunan şirket ortaklarının, mevcut ortaklık payları ve bu paylara bağlı haklarına karşılık gelecek değerde, devralan şirket payları ve hakları üzerinden talepte bulunma hakkına sahip olup, istem hakkı hesaplanırken dikkate alınması gereken hususlar arasında birleşmeye katılan şirketlerin mal varlıklarının değerleri, şirket ortaklarının oy haklarının dağılımı yer almaktadır.
Nitekim devrolunan şirket ortaklarına denkleştirme ödenmesi, devrolunan şirketin ortaklarına ayrılan ortaklık paylarının gerçek değerinin onda birini aşmaması şartına tabidir.
Devrolunan şirkette oydan yoksun payların ve paylara bağlanmış olan imtiyazlı hakların bulunması da mevzu bahis olabilmektedir. Birleşmenin gerçekleştiği şirketler; sözleşmede devralan şirket ortaklarına, pay ve ortaklık haklarının iktisap edilmesi veya bunların karşılığının ayrılma akçesi olarak verilmesi arasında bir seçim yapma imkânı sunabilirler. Esasen birleşme halinde ortaklık payları ve hakları bakımından her somut olayda ayrı değerlendirme yapmak gerekmektedir. Zira her şirketin kendisine özel bir işleyişi ve kurulmuş bir düzeni vardır.
Şirketlerin devralma yoluyla birleşmeyi tercih ettiği durumlarda devralan şirketin sermayesini artırması gerekmektedir. Bunun amacı devrolunan şirket ortaklarının haklarının korunmasını sağlamaktır. Birleşme sözleşmesinin imzalandığı tarih ile bilanço günü arasında 6 aydan fazla olduğu durumlarda birleşmeye katılan şirketlerin bir ara bilanço çıkarmaları gerekmekte olup, bu husus, birleşmeye katılacak şirketlerin mal varlığında büyük değişiklikler yaşandığı durumlarda ihtiyari değil bir zorunluluktur.
Sonuç olarak, Limited şirket birleşme sözleşmelerinin, şirketlerin kendine özgü sermaye ve ortaklık yapısı, mal varlığı unsurları, faaliyette bulundukları sektör, birleşmenin amacı ve birleşmeden beklenen fayda gibi pek çok unsur göz önünde bulundurularak düzenlenmesi gereken son derece önemli hukuki metinler olduğunu belirtmek gerekir. Gerekli detaylar ihmal edilerek düzenlenen bir birleşme sözleşmesi taraflar arasında oldukça fazla uyuşmazlığa sebep olmaktadır. Geçerli ve sorunsuz bir şirket birleşmesi için sadece sözleşme aşamasında değil, sözleşme öncesi Due Diligence faaliyetleri, birleşme raporunun hazırlanması, Genel Kurul ve Müdürler Kurulu kararlarının alınması, planlama ve tescil aşamalarında da hukuki destek alınması tavsiye edilmektedir.