TBMM Genel Kurulunda 24 Kasım’da kabul edilerek yasalaşmasının ardından 30 Kasım’da Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5. Yargı Paketini içeren kanunla icra sisteminde önemli değişikliklere gidildi.
Değişikliklerin gerçekleştiği ana başlıklar aşağıdaki gibidir:
➢ İcra teşkilatı,
➢ İcranın geri bırakılması (Tehir-icra) süreci,
➢ Satış aşaması ve ihale kararına ilişkin süreç,
➢ İstihkak davalarındaki karineler,
➢ Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulması
İCRA DAİRELERİ TEŞKİLATINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
- İİK m. 1’e eklenen fıkra ile iş yoğunluğunun veya personel sayısının fazla olduğu icra dairelerinde dairenin düzenli, uyumlu ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla Adalet Bakanlığı tarafından icra müdür ve müdür yardımcıları arasından, icra müdürünün yetkilerini haiz bir icra başmüdürü görevlendirilebileceği düzenlenmiştir.
- Ayrıca, Kanun’a eklenen 3/A maddesi ile iş yoğunluğunun veya icra dairesi sayısının fazla olduğu illerde Adalet Bakanlığı tarafından, yetki çevresi de belirlenmek suretiyle bir veya birden fazla icra daireleri başkanlığı kurulabileceği belirtilmiştir.
İCRANIN GERİ BIRAKILMASI (TEHİR-İCRA) SÜRECİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER
- 2004 Sayılı Kanunun 36. maddesinde yapılan değişikliklerle icranın geri bırakılması kararlarını artık istinaf veya Yargıtay değil, icra mahkemeleri verecektir.
- Yine aynı maddede yapılan değişiklikle mehil vesikası teminatının iade edilip edilmeyeceğine bozma sonrası esası inceleyecek mahkeme karar verecektir.
- 36/son’a eklenen cümle gereği istinaf tarafından verilen istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin karara karşı temyiz yolu açıksa icranın geri bırakılması kararının etkisi temyiz yoluna başvurma süresi dolana kadar devam edecektir. Taraflarca temyiz yoluna başvurulması halinde, yeniden icra mahkemesi tarafından icranın geri bırakılması kararı talebinde bulunulması gerekecektir.
- Son olarak 36/son’a eklenen “kesin olarak” ifadesi ile istinaf tarafından istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olarak karar verilirse alacaklının istemi üzerine başkaca işleme gerek kalmaksızın teminata konu olan para alacaklıya ödenecektir.
SATIŞ AŞAMASI VE İHALE KARARINA İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER
- 2004 sayılı Kanunun 87. maddesinde yapılan değişikliklerle birlikte sicile kayıtlı olan malların haczi dışında kıymet takdirini, haczi yapan memur yapmaktadır. Sicile kayıtlı malların haczi söz konusu olduğunda ise kıymet takdiri raporlarının teknik gerekliliklere uygun olarak hazırlanması gerektiğinden bilirkişilik bölge kurulu listesine kayıtlı olmak şartıyla Adalet Bakanlığınca belirlenen bilirkişilere yaptırılması gerektiği düzenlenmiştir.
- 2004 Sayılı Kanunun 88. maddesinde yapılan değişiklikle muhafaza altına alınarak ihale alıcısına teslime hazır hale getirilmeyen malların satışı yapılamayacak.
- Kanun genelinde yapılan değişiklikle fiziki ihaleler kaldırılmıştır. Bu kapsamda tüm ihaleler UYAP’a entegre elektronik satış portalında açık artırma suretiyle yapılacaktır. Elektronik ortamda yapılan ihalelerde teklif verenlerin kişisel bilgileri artırma süresi içinde bilişim sistemini işleten kamu görevlileri hariç hiç kimse tarafından görülemeyecektir. Elektronik ortamlarda yapılacak olan ihalelerde teklifler arasındaki fark malın muhammen kıymetinin binde birinden ve bir önceki teklife göre 100 TL’den az olamayacaktır. En yüksek teklifi veren kişi, kendisinden yüksek bir teklif verilmedikçe teklifini geri çekemeyecek ve teminatını iade alamayacaktır. Elektronik satış portalında yapılan ihale bitişine 10 dakika kaldığında yeni bir teklif verildiyse ihale bir defaya mahsus olarak 10 dakika uzatılacaktır. İİK. 114/5 ile elektronik satış portalında yapılacak ilanda yer alması gereken hususlar özel olarak belirlenmiştir. Teklif verme işlemi başladıktan sonra satış talebinden vazgeçilemeyecek ancak teklif verme süresinin bitimine kadar borç tamamen ödenirse satış işlemleri durdurulabilecektir.
- 106. maddede yapılan değişiklikle taşınırlar için 6 ay olan satış isteme süresi 1 yıla çıkarılmıştır. -Borçlunun üçüncü şahıslardaki malları da bu hükme tabidir.- Yine aynı maddenin 4. fıkrasında yapılan değişiklik kapsamında sicile kayıtlı motorlu taşıtlarda muhafaza, kıymet takdiri ve satış taleplerinin aynı anda yapılması gerekecektir; muhafaza gideri peşin yatırılmadığı sürece satış talebi yapılmamış sayılacaktır.
- 110.maddeden çıkarılan ifade ile satış talebi ile birlikte kıymet takdiri ve satış giderlerinin tamamının peşin olarak yatırılması zorunlu hale getirilmiştir. Satış talebiyle birlikte peşin olarak yatırılan miktarın satış işlemleri sırasında yetersiz kalması halinde, icra müdürü tarafından satış isteyene verilen 15 günlük süre içerisinde eksik miktar tamamlatılmazsa satış talebinin yapılmamış sayılacağı kabul edilir.
- 111. maddeye eklenen yeni fıkra ile artık ödeme taahhütlerinden damga vergisi alınmayacaktır.
- 111. maddenin ardından gelen 111/A maddesi ile kıymet takdirinin tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde borçlu tarafından da mahcuzun satışı için yetki talep edilebilecektir. (Rızaen satış) Kıymet takdiri yapılmayan mahcuzun kıymet takdirini borçlu talep edebilecektir. İcra müdürü, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebri satış işlemlerini durdurarak borçluya on beş günlük bir süre verecektir. Borçluya verilen sürenin başlangıcından icra mahkemesinin bu madde uyarınca yapılan satışa ilişkin kararına kadar geçen sürede, alacaklı bakımından satış isteme süresi işlemeyecektir.
- Borçlunun yapacağı rızai satışta bedel, malın tahmin edilen kıymetinin yüzde doksanı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamından az olamayacaktır. Bu hüküm, muvazaalı satışların önüne geçecek koruyucu bir hükümdür.
- Borçlu ve alıcının anlaşması söz konusu olduğunda; alıcının anlaşılan bedeli on beş günlük süre içerisinde ödemesi halinde icra müdürü gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra, maddede belirtilen şartların gerçekleştiğini tespit ederse satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhal icra mahkemesine gönderebilecektir. Mahkeme, en geç on gün içinde dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verecektir. Kabul kararıyla mülkiyet alıcıya geçecek, mal üzerindeki tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilecektir. Mahkemece ret kararı verildiği takdirde bedel alıcıya iade edilecektir.
- Kanuna 111/b maddesi eklenerek halihazırda satışın fiziki ve elektronik ortamda yapılmasına ilişkin karma usul terk edilmiş ve satışların tamamen elektronik ortamda yapılması amaçlanmıştır. Bu hüküm değişikliğinin ihalelere katılımı kolaylaştırılacağı söylenebilir, böylece alacaklılar alacağına daha çabuk kavuşabilecektir. Maddeye göre haczolunan malın satışı UYAP’taki elektronik satış portalında açık artırma ile yapılacaktır. 114. maddede de satış hazırlık işlemleri usulü düzenlenmiştir.
- 115. Madde kapsamında eski düzenlemede olduğu gibi malın ihale edilebileceği asgari miktar yeniden düzenlenmiştir. Artırma muhammen bedelin yarısı üzerinden başlatılacaktır. Eski düzenlemeden farklı olarak, taşınırlara ilişkin artırmaya katılan herkesten (eski düzenlemede sadece elektronik ortamda pey sürmek için teminat aranmaktaydı) yüzde on teminat göstermesi istendiği gibi, ihale bedelinin süresi içerisinde ödenmemesi halinde, söz konusu teminatın alacaklılara, alacaklarına mahsuben ödeneceği düzenlenmiştir. (eski düzenlemede ihale kararının kaldırılması ve yeni ihale kararı alınması durumunda, ihale bedelleri arasındaki farktan sorumlu olunacağı ve teminatın (varsa) burada dikkate alınacağı yer almaktaydı).
- Ayrıca icra müdürü, asgari ihale bedelinin teklif edilmediği, en yüksek teklif verenin ihale bedelini yatırmadığı veya teklif verme süresinin bitiminden önce borcun ödendiği hallerde, ihalenin yapılamadığını veya iptal edildiğini tutanakla tespit eder. Asgari ihale bedelinin teklif edilmediği veya en yüksek teklif verenin ihale bedelini yatırmadığı hallerde ikinci artırma, birinci artırmadaki şartlar çerçevesinde daha önce ilan edilen tarihte başlar.
- 118. maddede yapılan değişiklikle ihalenin feshi talep edilmiş olsa bile artırma sonuç tutanağının ilanından itibaren 7 gün içinde ihale alıcısı, satış bedelini nakden ödemek zorundadır.
- Kanunun 124. Maddesi “Şartname” başlığını almış ve şartname ilanının ayrıntılı düzenlenmesine ilişkin 114. Madde hükmüyle uyumlu olması amaçlanarak bu maddedeki hükümlere ihtiyaç kalmadığı gerekçesiyle kaldırılmıştır.
- 126.maddede taşınmazlarda artırmaya hazırlık işlemlerine ilişkin olarak mevcut taşınırlara ilişkin hükümlere atıf yapılmış; taşınmazlara özgü bazı hususlar muhafaza edilmiştir.
- 128/a maddesinde kıymet takdirine ilişkin şikayetin yetkili mahkemeye bir an önce ulaşmasını sağlamak amacıyla kıymet takdirine ilişkin başvurunun yetkisiz icra mahkemesine yapılması halinde, mahkemece verilecek yetkisizlik kararı üzerine tarafların başvurması beklenmeksizin re’sen dosyanın yetkili icra mahkemesine gönderileceği düzenlenmiştir.
- Taşınırların satış bedelinin yedi gün içerisinde nakden ödenmesi kabul edildiğinden sürelerde birlik sağlanması amaçlanarak 130.madde ile taşınmazların satış bedelinin de yedi gün içerisinde nakden ödenmesi kabul edilmiştir.
- İhale kesinleşene kadar taşınmazın nasıl idare edilmesi ve muhafaza edilmesine ilişkin olarak 134. Maddeye eklemeler ve maddede değişiklikler yapılmıştır.
- Ek olarak ihalenin feshi davasını açabilecek kişilerde tapu sicilindeki ilgililer kısmı, resmi sicildeki ilgililer olarak değiştirilmiş ve sınırlı ayni hak sahiplerinin de bu davayı açabileceği öngörülmüştür. Fesih talebinin, nispi harca tabi tutulacağı ve fesih talebi reddedilirse iade edilmeyeceği düzenlenmiştir. Talebin reddinde ödenecek para cezaları ve şartları somutlaştırılmıştır. İhalenin yapıldığına dair kararın elektronik satış portalında ilan edildiği tarih ihalenin feshi talebinde bulunulacak azami sürenin başlangıç tarihi olarak kabul edilecektir.
- 135. Maddenin ikinci fıkrasına eklenen cümle ile, taşınmazın ihale alıcısı adına tescil edilmesinden sonra tahliye yapılmadan taşınmaza malik olanlara da ikinci fıkra kapsamında tahliye talep edebilme hakkı verilmiştir.
- 142/a maddesinin ilk fıkrasında yapılan değişiklikle; hak sahibinin alacağı sıra cetvelinin düzenlenmesi ile belirlendiğinden teminat mektubunun ibrazı ile alacağın tahsil edilebilmesi adına sıra cetveline karşı şikâyet ve itiraz aşamasına geçilmesine gerek olmadığı ve sıra cetvelinin düzenlenmesinden itibaren tahsilin mümkün olacağı, banka teminat mektubunun süresiz olduğu belirtilmiştir.
- İflas hukuku bakımından da elektronik satışa adaptasyon için 242.maddede 126. maddeye atıf yapılmıştır.
- Eklenen Geçici 18. Madde ile haczedilen malların elektronik ortamda satışına ilişkin 111/b maddesinin uygulanmasına ilişkin yönetmelik Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içerisinde Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılacaktır. Uygulamaya Bakanlıkça belirlenen il veya ilçelerde yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ve ülke genelinde en geç bir yılın sonunda başlanacaktır.
- Bu hükümlerin, uygulamaya geçilen il ve ilçelerde geçiş tarihinden sonra haczedilen malların satışında uygulanması kabul edilmektedir. Uygulamaya geçilmeyen yerlerdeki hacizli malların satışı ile uygulamaya geçildiği halde geçiş tarihinden önce haczedilen malların satışında ise önceki hükümlerin uygulanmasına devam edilecektir.
- Harçlar Kanununda yapılan değişiklikle ihalenin feshi taleplerine ihale bedeli üzerinden binde 68,31 oranında nispi harç uygulanacaktır.
İSTİHKAK DAVALARINDAKİ KARİNELERDE DEĞİŞİKLİKLER
- Kanunun 97/a maddesinin 1. fıkrasına getirilen düzenlemeyle borçlu ile üçüncü kişinin malı birlikte ellerinde bulundurduğu koşulda istihkak iddiasında bulunan üçüncü kişinin haczedilen malın yedieminliğini kabul etmesi halinde, 97. Maddenin birinci fıkrası uyarınca takibin devamına karar verilmemişse, mal muhafaza altına alınmayacaktır.
ÇOCUK TESLİMİ VE ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASI HAKKINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
- Çocuk teslimine veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümler İcra İflas Kanunundan kaldırılmış; 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununda ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda konuyla ilgili değişiklikler yapılmıştır. Çocuk teslimi veya kişisel ilişki kurulması görevi Adalet Bakanlığı Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığına bağlı olan adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerine verildi.
- Bu işlemler, çocuğun üstün yararı doğrultusunda psikolog, pedagog, sosyal çalışmacı, çocuk gelişimci ve rehber öğretmen gibi uzmanlar eliyle yerine getirilecektir.
- Süreçte yapılacak tüm işlemler tamamen ücretsiz olacak, harç alınmayacak ve yapılacak tüm masraflar Devlet bütçesinden karşılanacaktır.
- Bu işlemler çocuğun örselenmesine neden olmayacak şekilde kamu kurum ve kuruluşları ile belediyelerin sosyal hizmet merkezleri, gençlik merkezleri, aile yaşam merkezleri gibi mekanlarda gerçekleştirilecektir.
- Çocuğun ailesiyle görüştürülmesinde uygulanmakta olan zor kullanma usulü kaldırılmıştır.
- Çocuk teslimi veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam veya tedbir kararının yerine getirilmesini engelleyenlere disiplin hapsi uygulanacaktır.
- Kişisel ilişki kurulmasına dair kararın gerekleri yerine getirilmezse çocuğun menfaatine aykırı olmamak kaydıyla velayet hakkı değiştirilebilecek. Bu husus kişisel ilişki kurulmasına dair kararda taraflara ihtar edilecektir.