Bu yazımızda 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) m.69 kapsamında, maddi ve manevi tazminat taleplerini içeren tecavüzün men’i hükmünün onanmasını içeren Yargıtay 11.H.D. 2020/6451 E. 2021/4505 K. 27.05.2021 T. kararı incelenecektir.
Manevi ve mali haklara tecavüz halinde açılabilecek hukuk davaları arasında tecavüz’ün meni davası, maddi tazminat davası ve manevi tazminat davası yer almaktadır. Uygulamada bu davaların genellikle birlikte açıldığı görülmektedir. İnceleme konusu Yargıtay Kararı da benzer şekilde maddi ve manevi tazminat talepli olarak açılmış bir tecavüzün men’i davası sonucu verilmiş karara dayanmaktadır.
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (FSEK) 69’uncu maddesi Tecavüz’ün men’i davasını düzenlenmektedir. Madde metninde “Mali veya manevi haklarında tecavüz tehlikesine maruz kalan eser sahibi muhtemel tecavüzün önlenmesini dava edebilir. Vakı olan tecavüzün devam veya tekrarı muhtemel görülen hallerde de aynı hüküm caridir. 66 ncı maddenin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarının hükümleri burada da uygulanır.” ifadesi hüküm altına alınmıştır.
Fikrî hukukta tecavüz, manevi veya malî hakkın ihlal edilmesi olarak tanımlanabilir. İhlal ise, hakkın özünde yer alan ve koruduğu alt değerlerin, hak sahibinin izni olmaksızın hukuka aykırı biçimde müdahale edilmesidir. Manevi ve malî haklar, mutlak haklar kategorisinde yer alırlar. Bu haklara yönelen tecavüz fiilinin varlığı, başlı başına hukuka aykırılık oluşturur. [1]
Tecavüzün men’i davasını açmak, iki halde mümkündür. Birinci halde, tecavüz henüz gerçekleşmemiştir, ancak gerçekleşme tehlikesi bulunmaktadır. İkinci halde ise, başlamış ve bitmiş bir tecavüzün devam etme veya tekrarlanma ihtimali vardır. [2] Kanunun lafzından da anlaşılabileceği üzere; tecavüzün önlenmesi davasını ikame etme hakkı eser sahibine tanınmış durumdadır.
Yargıtay Kararına konu olan uyuşmazlıkta dava konusu Yargıtay tarafından“Davacı’nın Türkiye’nin en önemli tiyatro ve sinema oyuncularından olduğunu, davacının davalıya ait kafede yemek yerken çekilen uygunsuz fotoğrafının davalıya ait B… Cafe’nin menü, reklam ve tanıtımlarda, magazin gazetecileri derneği ödül töreni mecmuasında kullanıldığını…”[3] şeklinde özetlenmiştir. Davacının fotoğrafının “izin alınmaksızın” kullanılması hak sahibinin mali ve manevi haklarının ihlal edilmesini manasına gelmektedir. Hak sahibi haklarına yapılan tecavüzün önlenmesi için ise FSEK madde 69 hükmü gereği tecavüzün men’i davasını açmıştır.
Mali ve manevi hakları ihlal edilen hak sahibi, FSEK m.70 gereği, şartların oluşması halinde tazminat davası açabilir.
Manevi tazminat davası, manevi haklara vaki tecavüz sebebiyle uğranılan manevi zarara karşılık açılan bir eda davasıdır. FSEK madde 70 hükmünde : “Manevi hakları haleldar edilen kişi, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenmesi için dava açabilir. Mahkeme, bu para yerine veya bunlara ek olarak başka bir manevi tazminat şekline de hükmedebilir.” ifade edilmektedir. Manevi tazminat davası, maddi hukuk bakımından TBK’daki haksız fiile benzer bir dava türüdür. Bu sebeple, mahiyetine uygun düştüğü müddetçe manevi tazminat davasına TBK m. 49 vd. maddeleri uygulanır.[4]
Manevi hakların ihlal edilmesiyle kimi hallerde, manevi zarar yanında maddi zarar da meydana gelebilir. Bu gibi hallerde manevi hakların ihlali sonucu ortaya çıkan maddi zararların TBK m. 49’deki haksız fiil hükümleri çerçevesinde talep edilmesi mümkündür.[5]
Mali hakları ihlal edilen hak sahibi, tecavüz edenin kusurlu olması halinde, TBK’nın haksız fiillere ilişkin genel hükümleri çerçevesinde tazminat talep edebilir. FSEK Madde 70 fıkra 2 gereği: “Mali hakları haleldar edilen kimse, tecavüz edenin kusuru varsa haksız fiillere mütaallik hükümler dairesinde tazminat talep edebilir.”
Ayrıca, Hak sahibinin malvarlığında bir eksilme olmadığı halde tecavüz eden, tecavüz fiili neticesinde kâr elde etmiş olabilir. FSEK m. 70 fıkra 3 gereği: “Birinci ve ikinci fıkralardaki hallerde, tecavüze uğrayan kimse tazminattan başka temin edilen karın kendisine verilmesini de isteyebilir. Bu halde 68 inci madde uyarınca talep edilen bedel indirilir.” Kârın iadesi davası, bu şekilde elde edilen kazancın, hak sahibine iadesine yönelik bir eda davasıdır. [6]
Yargıtay kararında da ihlal edilen haklar sonucu talep edilen maddi ve manevi tazminat talepleri hakkında kurulan hüküm ile ilgili karara varılmıştır. “Uygunsuz fotoğrafları davalı tarafından davalıya ait Cafe’nin menü, reklam, tanıtımlarında ve magazin gazetecileri derneği ödül töreni mecmuasında kullanımı” sonucu “ sosyal medya üzerinde bu fotoğraf nedeni ile davacı ile alay edilmesi “ üzerine “mahkemece bozma ilamına uyarak yapılan yargılamada iddia, savunma, bilirkişi raporu ve dosya kapsamına göre, davacının fotoğrafının izin alınmaksızın dergi reklamında kullanımı için takdiren 80.000,00 TL, Restoran menülerindeki kullanımı için takdiren 20.000,00 TL, maddi tazminatın tespit tarihi olan 14.08.2014 tarihinden itibaren hesaplanacak reeskont faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, davacının kişilik hakkı zarar gördüğü anlaşılmakla 50.000,50 TL manevi tazminatın davalıdan alınarak davacıya verilmesi” yönünde kurulan hükmün Yargıtayca “ONANMASINA” karar verilmiştir. [7]
-------------------------------------------------------------------------