Yabancı ülke vatandaşı olan gerçek kişiler mirasçı sıfatıyla miras bırakanın taşınır taşınmaz mallarına sahip olabilmektedir. Mirasçılık belgesi geçerliliği, taşınmaz edinimindeki kısıtlamalar gibi konularda yabancılık unsuru içeren miras ilişkileri 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'a (MÖHUK) tabidir.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında 5718 sayılı Kanun'un 20. maddesi uyarınca yabancılık unsuru taşıyan miras uyuşmazlıklarında uygulanacak hukuk murisin milli hukuku olarak gösterilmektedir. Miras bırakan Türk vatandaşı ise ya da mirasa konu olan taşınmaz Türkiye’de bulunuyorsa Türk hukuku uygulanacaktır.
MÖHUK 20. maddesi uyarınca miras uyuşmazlıklarında uygulanacak hukuk kapsamında taşınır ve taşınmaz mallar için ikili bir ayrım yapılmaktadır:
-
Taşınmazlar Bakımından;
Türkiye’de bulunan taşınmazlar için taşınmazın bulunduğu ülke hukuku, yani Türk Hukuku uygulanır. Ancak, 2644 Sayılı Tapu Kanunu'nun 35. Maddesi uyarınca yabancı uyruklu kişilere yönelik belirlenen sınırlamalar miras yoluyla ayni hak sahibi olma ve taşınmaz edinimini de kapsamaktadır.
“Uluslararası hukuki ilişkiler yönünden ve ülke menfaatlerinin gerektirdiği hallerde Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen ülkelerin vatandaşı olan yabancı uyruklu gerçek kişiler Türkiye’de taşınmaz ve sınırlı ayni hak elde edebilirler.”
2644 Sayılı Tapu Kanunu'nun 35. madde hükmünde belirtilen Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen ülkelerin vatandaşı olan yabancı devlet vatandaşları Türkiye’de bulunan taşınmazlar için Yetkili Mahkemeler’de miras davası açılabilmektedir Belirtilen ülkelerden birinin vatandaşı olmayan yabancı mirasçılar, Türkiye’de bulunan taşınmaz üzerinde ayni hak kazanamasalar da söz konusu taşınmazın satışı halinde satış bedeli üzerinde hak sahibi olabilecektir.
b. Taşınırlar Bakımından;
Taşınırlar açısından doğacak uyuşmazlık ise MÖHUK 20.maddesi uyarınca murisin milli hukukuna tabidir. Ancak miras bırakan aynı zamanda yabancı uyruklu olması halinde Türkiye’deki Nüfus Kayıtlarında kayıtlı olmayabilir ve bu durumda murisin vatandaşı olduğu ülke mahkemelerinden veya Nüfus Müdürlüklerinden alınmış murisin mirasçısı olduğunu gösteren belgeler ile mirasçılık belgesi talebi için Türk Mahkemeleri’ne başvurulmalıdır. Türk Hukuku uyarınca, yalnızca kesinleşmiş yabancı mahkeme kararlarının tanıma ve tenfizi mümkündür; dolayısıyla murisin mirasçısı olduğunu gösteren yabancı ülke mahkemelerinden veya Nüfus Müdürlüklerinden alınan belgeler, Türk Mahkemeleri’nden mirasçılık belgesi talebi için dava açılmasında ispat aracı olarak kullanılabilmektedir.
Ölüme bağlı tasarruflar açısından, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunu’nun 20. Maddesi “Ölüme bağlı tasarrufun şekline 7nci madde hükmü uygulanır. Ölenin millî hukukuna uygun şekilde yapılan ölüme bağlı tasarruflar da geçerlidir.” hükmü uyarınca, ölüme bağlı yapılan tasarruflarda Kanunu’nun 7. maddesi uygulanacak ve murisin milli hukukuna uygun şekilde geçerliliğe sahip olacaktır.
Tereke bakımından, MÖHUK gereği mirasın açılması, paylaştırılması ve kazanılmasına ilişkin hükümler terekenin bulunduğu ülke hukukuna tabidir. Murisin malvarlığı Türkiye’de ise mirasın açılma sebepleri, kazanılması ve paylaşımı konusunda Türk hukuku uygulanacaktır. Ancak terekenin bulunduğu ülke mevzuatında kısıtlamalar olabileceğinden ilgili ülke mevzuatı incelenmelidir.
Miras uyuşmazlıklarına ilişkin yetkili mahkeme 5718 sayılı MÖHUK’nun 43. maddesinde düzenlenmiştir, “Mirasa ilişkin davalar ölenin Türkiye'deki son yerleşim yeri mahkemesinde, son yerleşim yerinin Türkiye'de olmaması hâlinde terekeye dâhil malların bulunduğu yer mahkemesinde görülür.”
İlgili madde uyarınca yetkili mahkeme için ikili bir ayrım yapılmıştır; ölenin Türk vatandaşı olması halinde miras bırakanın Türkiye’deki son yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi, son yerleşim yeri Türkiye’de değilse terekeye dahil malların bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi yetkilidir. Mirasa konu taşınmazlar için yetkili mahkeme münhasır yetki kuralı olup, Türkiye’de bulunan taşınmazlar için yabancı devlet mahkemelerini yetkilendiren yetki sözleşmeleri geçersizdir.
Veraset İlamı, Yabancı uyruklu miras bırakanın mirasçıların adlarına payları oranında tescil yaptırabilmeleri, hak ve alacaklarını elde etmeleri ve tasarrufta bulunabilmeleri için mirasçılık belgesine ihtiyaçları vardır. Mirasçılık belgesi Türkiye’deki Sulh Hukuk Mahkemeleri’nden talep edilmektedir. Mirasçılık belgesi yabancı miras bırakanın mirasçılarını gösterir bir belgedir. Bu belge mirasçıların Türk Mahkemeleri’nde mirasçı sıfatlarını ispat etmelerini sağlamaktadır. Kendisine yabancı bir kimseden miras kalan mirasçı mirasçılık belgesini almak için Türkiye’de mahkemeye müracaat etmek zorundadır.
Mirasçılık sıfatının ispatı açısından hangi delillerin sunulması gerektiği ve delillerin ispat gücü hakimin (lex fori) hukukuna göre belirlenmektedir. Yasal mirasçılar söz konusu olduğunda bunlar ile miras bırakan arasındaki soybağı kanıtlanmak zorundadır. Yabancı ülkeden alınmış mirasçılık belgesi yalnızca mirasçıları gösteren ve aksi ispatlanabilir bir belge olduğundan Türk mahkemeleri açısından sadece ispat aracı olarak kullanılabilecektir.
Türk hukukunda yasal mirasçılık öncelikle nüfus kayıtlarıyla, nüfus kayıtlarının bulunmadığı hallerde ise herhangi bir delille ispat edilmektedir. Bu anlamda, miras bırakanın veya mirasçıların Türk vatandaşı veya yabancılar kütüğüne kayıtlı yabancı olması halinde Türkiye’de tutulan nüfus kayıtlarından yararlanılabilinmektedir. Milletlerarası istinabe yoluyla ilgili devletlerden de hakim gerekli gördüğü belgeleri isteyebilir. Örneğin, Yabancıların nüfus kayıtları, ölüm kaydı belgeleri ve sicil gibi belgelerdir. Mirasçılar, miras bırakanın ölümünden sonra mirasçılık ilişkisini kanıtlayacak her türlü delili sunabilirler. Yabancı ülke kurumlarından alınan mirasçılık ilişkisini kanıtlayan belgelerin Türkçe’ye çevrilmesi ve apostil şerhi eklenmesi gerekmektedir.