İş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işveren iş sözleşmesi bağlamında birtakım yükümlülükler altına girmektedir. İşçi açısından iş sözleşmesinden doğan borçlar iş görme, itaat, sadakat ve rekabet etmeme olarak; işveren açısından ise ücret ödeme ve işçiyi gözetme, işçinin yapmış olduğu giderleri ödeme, eşit davranma şeklinde özetlenebilir.
İş sözleşmesi kapsamında işçi bir edimi yerine getirme borcunu üstlenirken işveren ise temel borcu olarak işçinin emeğinin karşılığı olan ücreti ödeme borcunu üstlenir. Öyle ki ücret olmaksızın iş akdinin varlığı söz konusu olamayacaktır.
İşverenin ücret ödeme borcunun yanında işverenin işçiyi gözetme borcu da iş sözleşmesinin önemli unsurlarından biri olarak yer almaktadır. Doktrinde işverenin işçiyi gözetleme borcu geniş ve dar anlamda olmak üzere farklı yorumlamalara tabi tutulsa da özetle işçinin kişiliğini koruma, cinsel ve psikolojik tacize (mobbing) karşı koruma, kişisel verilerinin korunması alt başlıkları altında incelenebilir.
İşverenin işçiyi gözetme borcuyla bağlantılı olarak işveren iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma borcu altına da girmektedir. İşçiyi koruma ve gözetme borcu kapsamında korunan hukuki değerler işçinin vücut, hayat ve sağlık bütünlüğü olup anılan hususların iş yerinde gerçekleşebilecek tehlikelere karşı işveren tarafından korunması gerekmektedir.
Nitekim 6331 sayılı 20.06.2012 tarihli İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesinde ve Borçlar Kanunu’nun 417. maddesinde de işverenin işçileri koruma ve gözetme yükümlülüğüne ilişkin düzenleme yapılmıştır..
Bu doğrultuda işveren;
- İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için her türlü önlemi almak,
- Gerekli araç ve gereçleri eksiksiz bir şekilde bulundurmak zorundadır.
Anılan önlemler kapsamında her türlü risk analizlerinin yapılarak belirtilen risklere yönelik tedbirler alınması ve işçilere iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin eğitim verilmesi gerekmektedir. Eğer belirtilen önlemler kapsamında işçinin kullanması gereken ekstra alet, kıyafet vb. materyaller varsa işveren belirtilen materyalleri de işçiye temin etmekle yükümlüdür.
Bu doğrultuda; işçiyi koruma ve gözetme borcu bulunan işverenin Covid-19 salgını bağlamında alabileceği alternatif önlemle aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- Yapılan faaliyet bakımından şartlar dâhilinde mümkünse evden çalışma (home office) düzenine geçilmelidir. Her sektörde evden çalışma mümkün olmasa da özellikle hizmet sektöründe, bilgisayar teknolojileri kullanılarak görülen işlerde evden çalışma düzenine geçilmesi mümkündür.
21. yüzyılda ve dijitalleşme çağında olduğumuz düşünüldüğünde gerekli adaptasyonun yapılması daha kolaydır.
Örneğin tercümanlık, mimarlık veya reklam grafikerliği evden çalışmaya elverişli meslekler arasında sayılabilir.
- Evden çalışma düzenine geçmek mümkün değil ise işveren işyeri içerisinde gerekli tüm önlemleri almak zorundadır.
- İş yeri içerisinde ortak kullanım alanlarında işçilerin erişimine hazır şekilde antibakteriyel jel vb. dezenfektan maddeler hazır bulundurulmalıdır.
- Çalışanlara salgınla mücadele ve alınan önlemlere dair eğitim ve bilgilendirmeler yapılmalıdır.
- İşçilerin çalışma esnasında kullanabileceği steril maske ve eldivenler işveren tarafından çalışanlara temin edilmelidir.
Böylece işveren salgına karşı işçiyi koruma ve gözetme yükümlüğü bağlamında uygun faaliyetlerde bulunacak işçinin de sağlıklı ve güvenli çalışma ortamında çalışması sağlanacaktır.
Covid-19 salgını dünya genelinde hızla yayılarak global bir sorun haline dönüşmesiyle her alanda ana gündem haline gelmiştir.
Covid-19 salgınının iş hayatındaki faaliyetleri de olumsuz etkilediği aşikârdır. Salgının yayılmasının önlenmesi kapsamında özellikle sosyal mesafenin arttırılması, belirli yaş gruplarının sokağa çıkmasının kısıtlanması ve karantina uygulamaları iş akışını etkiler niteliktedir.
Her sektör bakımından alınması gereken önlemler çeşitlilik gösterebilir. Alınması gereken önlemlerde yapılan faaliyet, iş yerinin özellikleri gibi etkenler göz önünde bulundurulmalıdır. Genel çerçevede alınması gereken temel önlemlerin uygulanmasına yönelik esasları belirtmek faydalı olacaktır.