Türk hukukunda, yasal mal rejimi “edinilmiş mallara katılma rejimi”dir. 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi’nde yasal mal rejimi “mal ayrılığı rejimi” iken, 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğü giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda yasal mal rejimi olarak “edinilmiş mallara katılma rejimi” kabul edilmiştir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 7.3.2005 tarihli 2005/252 E., 2005/3306 K. sayılı kararında yasal mal rejimi değişikliğine ilişkin şu karara yer verilmiştir;
“Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten önce evlenmiş olan eşler arasında bu tarihe kadar tabii oldukları mal rejimi devam eder. Eşler kanunun yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içerisinde başka bir mal rejimi seçmedikleri takdirde bu tarihten geçerli olmak üzere yasal mal rejimi seçilmiş sayılır.”
Eşler aralarında bir mal rejimi sözleşmesi yapmamışlar ise geçerli olacak mal rejimi yasal mal rejimidir. Ancak eşler mal rejimi sözleşmesi yaparak Medeni Kanun’da belirtilen diğer mal rejimlerinden birini, yani “mal ortaklığı”, “mal ayrılığı” ya da “paylaşmalı mal ayrılığı” rejimlerinden birini seçebilirler. (MK. m. 202)
- Mal rejimi sözleşmesi ne zaman yapılabilir?
Mal rejimi sözleşmesi, evlenmeden önce veya sonra yapılabilir. (Medeni Kanun m.203)
- Mal rejimi sözleşmesinin geçerli olması için uyulması gereken bir şart var mıdır ?
Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılır. Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler. (Medeni Kanun m.205)
- Mal ayrılığı rejiminin özellikleri nelerdir?
Tıpkı evlilik öncesi kazanılan malların kazanan eşe ait olması gibi evlilik sırasında kazanılmış olan mallar hangi yolla kazanıldığına bakılmaksızın kazanan eşin olacaktır. Eşlerin ayrı ve bağımsız malvarlıkları bulunmaktadır. Ancak belirli bir malın bir eşe ait olduğunu iddia eden taraf, bu iddiasını kanıtlayamaz ise yalnızca bu durumda mal eşlerin paylı mülkiyetine tabii olacaktır.
- Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin özellikleri nelerdir?
Bir diğer seçimlik mal rejimi olan paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde her eş kendisine ait olan malı yönetir, tasarruf edebilir ve her eşin kendi mallarına ait borçlarından sorumluluğu ayrıdır. Ancak eşlerden biri tarafından paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin kurulmasından sonra edinilmiş olup ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş mallar ile ailenin ekonomik geleceğini güvence altına almaya yönelik yatırımlar veya bunların yerine geçen değerler, mal rejiminin sona ermesi hâlinde eşler arasında eşit olarak paylaşılır.
- Mal ortaklığı rejiminin özellikleri nelerdir?
Bu mal rejiminde eşler hangi malların ortaklık malı, hangilerinin kişisel mal olacağını belirleme hakkına sahiptir. Kişisel malların neler olabileceği kanunda sayılmış olduğundan, kişisel mallar dışında kalan mallardan hangilerinin ortak mal olacağı eşler tarafından belirlenecektir.
EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ
Medeni Kanunun 219. maddesine göre edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Burada edinilmiş mal kavramı ile anlatılmak istenen “malvarlığı değeri” yani para eden veya paraya çevrilebilen her türlü değer anlatılmaya çalışılmaktadır. Taşınır ve taşınmaz mallar malvarlığı kavramına dahil olduğu gibi, bu mallar üzerindeki ayni haklar ile parasal değeri olan her türlü hak da malvarlığı kavramına dahil edilebilir. Ayrıca burada dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta edinilmiş malın karşılığının verilerek elde edilmiş olmasıdır. Aksi halde karşılıksız kazandırmalar kişisel mal sayılacaktır.
- Hangi mallar edinilmiş mal olabilir?
Edinilmiş mallar Kanunun 219. maddesinde şu şekilde sıralanmaktadır; “1.Çalışmasının karşılığı olan edinimler, 2.Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler, 3.Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar, 4.Kişisel mallarının gelirleri, 5.Edinilmiş malların yerine geçen değerler.”
- Kişisel mallar nelerdir?
Kanunun 220. maddesine göre kişisel mallar; “1.Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya, 2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, 3.Manevî tazminat alacakları, 4.Kişisel mallar yerine geçen değerler.”
Bu düzenlemeye göre bir kadının makyaj malzemeleri, mücevherleri kişisel malı iken ortak kullanılan evdeki eşyalar (mobilyalar, değerli antika eşyalar, beyaz eşyalar vs.) kişisel mal sayılmaz. Ayrıca mal rejiminin başlamasından önce edinilen mallar ile miras yoluyla veya herhangi bir yolla karşılıksız kazanılan mallar da (Örneğin, bağış yoluyla.) kişisel mal sayılır.
MAL REJİMİNİN SONA ERMESİ – MAL PAYLAŞIMI
Mal rejiminin sona ermesi eşlerden birinin ölümüyle sona erebileceği gibi başka bir mal rejiminin kabul edilmesiyle de sona erebilir. Boşanma yoluyla, mal ayrılığı rejimine geçilmesi veya evliliğin Mahkeme tarafından iptal edilmesi nedeniyle sona erme hallerinde ise mal rejimi dava tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sona ermiş sayılır. Aşağıda değineceğimiz mal paylaşımı konusu yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminin sona ermesi temelinde anlatılacaktır.
- Edinilmiş mallara katılma rejiminin sona ermesi halinde öncelikle eşler diğer eşte bulunan mallarını geri alacaklardır. Malların tasfiyesine eşlerin kişisel malları dahil edilmez. Paylı mülkiyete tabii olan edinilmiş mallar eşler arasında paylaştırılacaktır. Öncelikle tasfiyeye dahil edilecek malların parasal değerlerinin tespiti gerekmektedir. Mal rejiminin tasfiyesi sırasında var olan edinilmiş mallar tasfiye sırasındaki değerleriyle hesaba katılırlar.
- Tasfiye sırasında, paylı mülkiyete konu bir mal varsa, eşlerden biri kanunda öngörülen diğer olanaklardan yararlanabileceği gibi, daha üstün bir yararı olduğunu ispat etmek ve diğerinin payını ödemek suretiyle o malın bölünmeden kendisine verilmesini isteyebilir.
- Eşlerden birinin kişisel mallarına ilişkin borçları kişisel mallarını yükümlülük altına soktuğu gibi edinilmiş mallara ilişkin borçlar da yine edinilmiş malları yükümlülük altına sokmaktadır. Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise, tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir.