18 Ekim 2006 tarihli ve 26323 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5549 sayılı ‘’Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’’ yürürlüğe girmiş ve bu Kanun’un uygulanmasını belirlemesi amacıyla da çeşitli yönetmelikler yayımlanmıştır. Burada en dikkat çekiçi hususlardan biri, şüpheli işlemlerin nasıl tespit edileceği ve önleyici tedbirlerin hangi koşullar çerçevesinde uygulanacağıdır. Bu yazımızda özellikle önleyici tedbirler bakımından kimlik tespiti ve kimlik doğrulaması üzerinde duracağız.
Bilindiği gibi, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları 5549 sayılı Kanun uyarınca yükümlüler arasına sayılmakta ve söz konusu kurallara uyum konusunda her türlü tedbiri almak durumundadırlar. Bu nedenle, ilk olarak konu hakkında genel bir çerçeve çizerek söz konusu kuruluşların mevzuat bakımından büyük resmi görmelerini sağlamaya çalışacağız.
MASAK mevzuatı olarak da bilinen Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanın önlenmesine ilişkin çerçeve kurallar temel olarak aşağıdaki Yönetmelikler çerçevesinde belirlenmektedir.
- ‘Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Diar Tedbirler Hakkında Yönetmelik’ (Tedbirler Yönetmeliği)
- ‘Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik’ (Uyum Yönetmeliği)
- Aklama Suçu İncelemesi Hakkında Yönetmelik (İnceleme Yönetmeliği)
- Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (Koordinasyon Kurulu Yönetmeliği)
Ayrıca bu yönetmeliklerin uygulanmasının gösterilmesi ve açıklayıcı olması amacıyla MASAK tarafından birçok Genel Tebliğ çıkarılmıştır.
Önleyici tedbirleri temel olarak 6 ana başlık altında toplamaktayız. Bunlar;
- Müşterinin tanınması (Kimlik Tespiti)
- Kayıtların Saklanması ve İbrazı (Bilgi ve Belge verme)
- Bildirim Sistemi (nakit ve şüpheli işlem bildirimi)
- Çalışanların Eğitimi
- Yükümlülüklere Uyum Denetimi
- Yükümlülüklere Aykırılıklara İdari ve Cezai Yaptırım
Bu yazımızda özellikle detaya girebilmek bakımından Tedbirler Yönetmeliğinde yer alan kimlik tespitine tabi işlemlerin hangileri olduğu ve bunun yöntemi üzerinde duracağız. Buna göre;
- Sürekli iş ilişkisi tesisinde tutar gözetmeksizin,
- Işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 20bin TL veya üzerinde olduğunda,
- Elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin tutarı 2 bin TL veya üzerinde olduğunda
- Şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin,
- Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda şüphe olduğunda tutar gözetmeksizin kimliğe ilişkin bilgileri almak ve bu bilgilerin doğruluğunu teyit etmek suretiyle müşterilerinin ve müşterileri adına veya hesabına hareket edenlerin kimliğini tespit etmek zorundadırlar.
Tedbirler Yönetmeliği’nin 6’ıncı maddesi uyarınca;
- Gerçek kişilerin kimlik tespitinde aşağıda sayılan bilgiler alınmalıdır;
Adı–Soyad
Doğum yeri ve tarihi
Uyruğu
Kimlik Belgesinin türü ve Numarası
Adresi
İmza örneği
Varsa telefon numarası, faks numarası, elektronik posta adresi
İş ve mesleğine ilişkin bilgiler
Bunun yanısıra, Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası da alınmak zorundadır.
Gerçek Kişiler için Kimlik Doğrulama:
İlgilinin adı, soyadı, doğum tarihi, T.C. kimlik numarası ve kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin bilgilerin doğruluğu;
- Türk uyruklular için T.C. nüfus cüzdanı, T.C. sürücü belgesi veya pasaport,
- Türk uyruklu olmayanlar için pasaport, ikamet belgesi veya Bakanlıkça uygun görülen kimlik belgesi, üzerinden teyit edilir.
Hizmet veren ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşları veyayut bunların temsilcileri, istenildiğinde sunulmak üzere teyide esas kimlik belgelerinin asıllarının veya noterce onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
- Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerde kimlik tespitinde aşağıda sayılan bilgiler alınmalıdır;
Tüzel kişinin unvanı
Ticaret sicil numarası
Vergi kimlik numarası
Faaliyet konusu
Açık adresi
Telefon numarası, varsa faks numarası ve elektronik posta adresi
Tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarası
Tüzel Kişiler için Kimlik Doğrulama:
- Tüzel kişiliğin unvanı, ticaret sicil numarası, faaliyet konusu ve adresinin teyidi ticaret siciline tescile dair belgeler
- vergi kimlik numarasının teyidi ise Gelir İdaresi Başkanlığının ilgili birimi tarafından düzenlenen belgeler üzerinden yapılır.
- Tüzel kişiyi temsile yetkili kişilerin kimlik bilgilerinin doğruluğu, yukarıda gerçek kişilere ilişkin kimlik doğrulamada belirtilen şekilde yapılmalıdır.
- Temsil yetkileri ise tescile dair belgeler üzerinden teyit edilir.
Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere, teyide esas belgelerin asıllarının veya noterce onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Diğer yandan Tedbirler Yönetmeliği’nin 16. Maddesi uyarınca daha önce usulüne uygun olarak kimliği tespit edilenlerin sürekli iş ilişkisi kapsamındaki yüz yüze yapılan müteakip işlemlerinde, kimliğe ilişkin bilgiler alınarak bu bilgiler yükümlüde bulunan bilgilerle karşılaştırılmasının yeterli olacağı belirtilmektedir. Ancak, alınan bilgilerin doğruluğundan şüpheye düşülmesi halinde bu bilgiler, teyide esas kimlik belgelerinin veya bunların noterce onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası bu belgelerde yer alan bilgilerin yükümlüde bulunan bilgilerle karşılaştırılması suretiyle doğrulanmak zorundadır.
Sonuç olarak, kimlik tespiti ve kimlik doğrulama işlemleri yukarıda söz edilen çerçevede yapılmak zorundadır. Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları MASAK mevzuatı bakımından yükümlüler arasında sayıldıklarından, yazımızda genel hatlarını saydığımız hususlara ve bu hususlara bağlı olarak ortaya çıkan diğer yükümlülüklere dikkat etmeleri son derece önemlidir.